ศาลหลักเมืองระยอง ตั้งอยู่ที่ถนนหลักเมือง เป็นอาคารก่ออิฐถือปูนลักษณะศาลเจ้าจีน โดยตัวหลักเมืองตั้งอยู่หน้าศาลมีมณฑปจตุรมุขครอบ และมีการจัดงานสมโภชในช่วงเทศกาลสงกรานต์ทุกปี
จากประวัติศาสตร์ชาติไทยทุกยุคทุกสมัย เมื่อมีการสร้างบ้านแปลงเมืองจะมีการสร้างเสาหลักเมืองขึ้น เพื่อเป็นหลักชัยและสลักใจ ซึ่งถือเป็นสัญลักษณ์แห่งความสามัคคีของชาวเมืองที่อาศัยอยู่ในเมืองนั้น สำหรับเสาหลักเมืองของจังหวัดระยองตามหลักฐานปรากฏว่าได้สร้างขึ้นเมื่อปีพุทธศักราช 2438 ณ ถนนหลักเมือง ตำบลท่าประดู่ อำเภอเมืองระยอง ซึ่งตรงกับรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5
ต่อมาราวปีพุทธศักราช 2486 เสาหลักเมืองได้ชำรุดหักลง ชาวบ้านจึงได้มีความคิดที่จะปรับปรุงศาลหลักเมือง ให้มีความมั่นคงแข็งแรง และเป็นศรีสง่าแก่เมืองระยองต่อไป จึงได้มีการแต่งตั้งคณะกรรมการ ขึ้นมาพิจารณาความเป็นไปได้ในการปรับปรุงและได้มีการประชุมพิจารณาหลายครั้ง ในที่สุดประชุมก็มีความเห็นพ้องต้องกันว่า ควรปรับปรุงด้วยการสร้างมณฑปจตุรมุข เพื่อให้เสาหลักเมืองได้ประดิษฐานอยู่ในอาคารที่เหมาะสมเป็นศรีสง่า และมีความมั่นคงแข็งแรง เพื่อเป็นที่เคารพสักการะ เป็นศูนย์รวมใจ และเป็นหลักชัยของประชาชน ชาวจังหวัดระยองสืบต่อไปให้นานแสนนาน
ในการก่อสร้างมณฑปหลักเมืองระยองดังกล่าว ได้มีผู้มีจิตศรัทธาบริจาคเงินทั้งสิ้นสามล้านบาทเศษ ครั้นวันเสาร์ที่ 2 พฤศจิกายน 2534 สมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปรินายกเสด็จฯ เป็นองค์ประธานวางศิลาฤกษ์มณฑปหลักเมืองระยอง สำหรับยอดเสาหลักเมือง พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ ได้ทรงพระสุหร่ายและเจิมแผ่นยันต์ให้ ต่อมาเมื่อวันที่ 1 กันยายน 2536 ได้อัญเชิญยอดเสาเข้าสวมไว้ ขณะประกอบพิธีสวมได้เกิดปรากฏการณ์พระอาทิพย์ทรงกลดขึ้น จึงถือเป็นมหามงคลแก่เมืองระยองเป็นอย่างยิ่ง ขณะนี้หลักเมืองระยองปรากฏเป็นสง่าราศีคู่เมืองระยอง และประชาชนได้อยู่อย่างร่มเย็นมีความเจริญรุ่งเรืองสืบมา
credit : http://travel.truelife.com/
